Sự sụt giảm trong lợi suất trái phiếu của Châu Âu và Mỹ đã tạo đà hỗ trợ cho thị trường chứng khoán. Đợt tăng giá của thị trường trái phiếu Mỹ cũng sẽ là sự cứu trợ cho các nhà hoạch định chính sách ở Washington khi lợi suất giảm mạnh trên toàn đường cong, nhưng không phải trước khi lợi suất dài hạn đạt mức cao mới trong một tháng. Lợi suất 10 năm đạt 4,55% và lợi suất 30 năm đạt 5,00% trước khi giảm trở lại.
Sự phục hồi giá cổ phiếu toàn cầu kể từ thảm họa thuế quan 'Ngày giải phóng' vào đầu tháng trước là rất ấn tượng, nhưng dễ hiểu là đà tăng đó đang yếu dần. Để đà tăng trưởng đó được khơi dậy, có thể cần phải giảm thêm lợi suất trái phiếu.
Mặc dù số liệu tuần này cho thấy, lạm phát tiêu dùng và sản xuất của Mỹ đã hạ nhiệt vào tháng 4, nhưng thuế quan vẫn chưa có tác động rõ ràng và áp lực giá đang có xu hướng tăng.
Bên cạnh đó, những lo ngại về tài chính công của Mỹ cũng đang gia tăng. Kế hoạch gia hạn cắt giảm thuế của chính quyền ông Trump, cùng với những gì nhiều nhà phân tích coi là thiếu cam kết cắt giảm chi tiêu, sẽ làm gia tăng thâm hụt ngân sách, có thể lên tới hơn 7% GDP.
Thêm vào đó là mong muốn rõ ràng của các nhà đầu tư nước ngoài muốn giảm mức độ tiếp xúc với tài sản của Mỹ, và sức hấp dẫn của kho bạc như một nơi trú ẩn an toàn đã giảm đi. Đúng lúc thâm hụt đang gia tăng.
Tất cả những điều này có nghĩa là 'phí bảo hiểm kỳ hạn' - khoản bồi thường bổ sung mà các nhà đầu tư yêu cầu để nắm giữ trái phiếu kho bạc có thời hạn dài hơn thay vì chuyển sang các trái phiếu có thời hạn ngắn hơn - đang ở mức cao nhất trong hơn một thập kỷ. Lợi suất trái phiếu kỳ hạn 10 năm và 30 năm hiện không còn quá xa so với mức bình thường trước cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu.
John Velis của Ngân hàng New York cho biết, các đợt tăng đột biến trước đây trong phí bảo hiểm kỳ hạn đã làm giá trái phiếu rẻ đi đủ để thu hút tiền nước ngoài trở lại thị trường, đặc biệt là phần 7-10 năm của đường cong Kho bạc. Nhưng điều này đã không xảy ra lần này, cho thấy lợi suất có thể sẽ tăng thêm.
Điều đáng chú ý là lợi suất trái phiếu kỳ hạn 30 năm chỉ giảm 5 điểm cơ bản vào ngày 15/5, ít hơn 3-4 điểm cơ bản so với bất kỳ điểm nào khác trên đường cong.
Trong khi đó, trọng tâm chính của các nhà đầu tư ở châu Á vào hôm nay, 16/5 sẽ là số liệu GDP quý đầu tiên của Nhật Bản. Các nhà kinh tế được Reuters thăm dò dự kiến mức suy giảm hàng năm là 0,2%, đây sẽ là mức giảm đáng kể so với mức tăng trưởng 2,2% của quý trước và là mức đầu tiên trong một năm.
Đây là những con số nhìn lại quá khứ nhưng triển vọng trước mắt lại rất không chắc chắn - sự hỗn loạn về thuế quan đã gây áp lực trở lại lên đồng yên và theo nhiều nhà phân tích, đã khiến chu kỳ tăng lãi suất của Ngân hàng Nhật Bản bị đóng băng .
Tiến triển lạm phát của Mỹ làm dấy lên vấn đề lợi suất thực tế
Một điểm đáng chú ý, sự suy giảm dần dần và ổn định của lạm phát tại Mỹ gần đây lại đi kèm với một tác dụng phụ không mong muốn: chi phí vay 'thực' tăng.
Với việc lãi suất chính sách chính thức của Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) được giữ nguyên và lợi suất trái phiếu kho bạc kỳ hạn 10 năm chuẩn tăng nhẹ, lãi suất điều chỉnh theo lạm phát - còn gọi là lãi suất thực - đang tăng lên, về cơ bản là thắt chặt chính sách tiền tệ và điều kiện tài chính.
Lợi suất thực tế của trái phiếu kho bạc kỳ hạn 10 năm hiện đang tiến gần đến 2,20%, mức cao nhất trong một thập kỷ, dựa trên tỷ lệ lạm phát CPI hàng năm của tháng 4 là 2,3%. Và lãi suất quỹ liên bang thực tế đã tăng từ mức thấp 1,50% vào tháng 1 lên vượt qua 2,00%, mức cao nhất trong hơn 6 tháng qua.
Trong khi chi phí vay thực tế không ở mức có thể gây ra tiếng chuông báo động với các quan chức Fed, hay các CEO hoặc CIO, hướng đi khá rõ ràng và là một yếu tố nữa có thể ảnh hưởng đến hoạt động của người tiêu dùng, doanh nghiệp và nhà đầu tư trong một môi trường vốn đã bao phủ trong sương mù dày đặc của sự bất ổn. Ngoài ra, đối với các nhà hoạch định chính sách, nó làm sáng tỏ cuộc đấu tranh liên tục để xác định lãi suất tối ưu tại bất kỳ thời điểm nào.
Trong cuộc họp báo của Chủ tịch Fed Jerome Powell vào đầu tháng này sau khi ngân hàng trung ương giữ nguyên phạm vi mục tiêu quỹ liên bang ở mức 4,25-4,50%, ông đã nói không dưới 8 lần rằng lãi suất "ở mức tốt". Ông nói thêm rằng chính sách hiện tại "hơi" và "khiêm tốn hoặc vừa phải" hạn chế.
Tuy nhiên, lãi suất thực tế càng cao thì chính sách càng thắt chặt, trừ khi Fed tiếp tục chu kỳ nới lỏng, vốn đã bị tạm dừng sau khi cắt giảm 100 điểm cơ bản từ tháng 8 đến tháng 12 năm ngoái. Sự bất ổn và biến động do thuế quan thúc đẩy trong những tháng gần đây đã góp phần kéo dài thời gian tạm dừng đó và do đó, khiến lãi suất thực tế tăng lên.
Điều đáng lo ngại là gì?
Chi phí vay thực tế có thể gửi tín hiệu rất khác so với giá trị danh nghĩa tương đương của chúng. Ví dụ, lãi suất chính sách chính thức và lợi suất trái phiếu dài hạn của Nhật Bản là cao nhất trong nhiều năm, nhưng lãi suất chính sách thực tế lại rất âm và thấp nhất trong số các Ngân hàng trung ương nhóm G4
Ở Mỹ, tín hiệu đằng sau động thái lãi suất ngày hôm nay vẫn chưa rõ ràng. Nếu lợi suất thực tế tăng vì các nhà đầu tư yêu cầu mức phí bảo hiểm rủi ro để nắm giữ USD và trái phiếu kho bạc, thì đó là lý do đáng lo ngại. Nếu sự dịch chuyển tăng phản ánh kỳ vọng tăng trưởng mạnh mẽ, thì điều đó tích cực hơn nhiều.
Nhưng, bất kể thế nào, có một điều hiển nhiên. Lãi suất thực tế của Mỹ càng cao thì chúng càng xa rời 'R-Star' (lãi suất trung lập thực sự cân bằng nền kinh tế trong dài hạn), lãi suất thực tế vô định hình không kích thích cũng không kìm hãm hoạt động kinh tế khi nền kinh tế đang ở mức sử dụng lao động đầy đủ.
Hai mô hình R-Star được theo dõi chặt chẽ do Chủ tịch Fed New York hiện tại John Williams xây dựng một phần cho thấy lãi suất thực tế tối ưu vào cuối tháng 12/2024 là 0,8% hoặc 1,3%, cả hai đều là mức thấp nhất trong nhiều năm. Những con số này sẽ được cập nhật vào cuối tháng này. Dự báo trung bình của những người thiết lập lãi suất Fed cho lãi suất thực tế tự nhiên là khoảng 1,0% và quan điểm này sẽ được cập nhật vào tháng tới.
Những dự báo này giả định lạm phát ở mức mục tiêu 2% của Fed, điều mà đã không xảy ra trong nhiều năm. Khái niệm R-Star đã bị chỉ trích nặng nề kể từ khi xảy ra đại dịch. Williams đã bảo vệ khái niệm này vào tháng 7 năm ngoái, nói rằng đây là một phần cơ bản của tất cả các mô hình và khuôn khổ kinh tế vĩ mô. "Giả vờ như nó không tồn tại hoặc mong muốn nó biến mất sẽ không thay đổi được điều đó." Nhưng ông cũng cảnh báo rằng không nên "quá" phụ thuộc vào R-Star khi thiết lập chính sách tiền tệ phù hợp "tại một thời điểm nhất định" do sự không chắc chắn xung quanh nó.
Vậy khi lãi suất thực tế ngày càng xa rời ngưỡng lý thuyết này thì tác động thực tế sẽ như thế nào?
Hiện tại, các điều kiện tài chính đang nới lỏng khi thị trường bình tĩnh sau sự hỗn loạn của thị trường do cơn thịnh nộ thuế quan 'Ngày giải phóng' gây ra vào tháng trước. Nhưng nếu loại trừ giai đoạn bất ổn đặc biệt đó, các điều kiện đã liên tục thắt chặt kể từ tháng 9 năm ngoái, chỉ số điều kiện tài chính Mỹ của Goldman Sachs cho thấy.
Khả năng tăng lợi suất thực tế từ đây có thể bị hạn chế nếu lạm phát tăng cao trong những tháng tới khi thuế quan của ông Trump có hiệu lực. Nhưng lo ngại về nợ và thâm hụt của Mỹ đang bắt đầu ảnh hưởng đến thị trường trái phiếu dài hạn một lần nữa.
Khi các nhà đầu tư tiếp tục theo dõi vô số biến số kinh tế để xác định nền kinh tế Mỹ đang hướng đến đâu, thì lợi suất thực tế tăng cao là một trong những yếu tố họ nên theo dõi chặt chẽ./.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!