Đội chi phí, tạo kẽ hở
Thảo luận tại hội trường Quốc hội về dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Tiêu chuẩn và quy chuẩn kỹ thuật sáng 10/5, đại biểu Trần Thị Vân (đoàn Bắc Ninh) cho biết, hiện nay có khoảng 20 hiệp hội đại diện cho hàng trăm doanh nghiệp thành viên.
Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam đã tổ chức nhiều hội thảo khoa học phân tích, đánh giá, làm rõ tác động của quy định về công bố hợp quy với sản phẩm hàng hóa. Họ có chung kiến nghị là bãi bỏ quy định về công bố hợp quy với sản phẩm hàng hóa.
"Khi có quá nhiều các ý kiến phản ánh về những bất cập, phiền hà, lãng phí từ thực tiễn áp dụng pháp luật cùng với việc tham khảo kinh nghiệm quốc tế thì không có quốc gia nào trên thế giới lại áp dụng quy định công bố hợp quy như Việt Nam. Chúng ta cần nghiêm túc tiếp thu và bãi bỏ quy định này", bà Vân cho biết và tiếp tục đề nghị bãi bỏ hẳn quy định về công bố hợp quy, chứ không giữ lại một phần như trong báo cáo thẩm tra dự luật.
Lý giải cho đề xuất này, bà Vân cho rằng, quy định về công bố hợp quy hiện nay chỉ là thủ tục mang tính hình thức, chồng chéo và không cần thiết. Các sản phẩm nhóm 2 vốn là hàng hóa sản xuất, kinh doanh có điều kiện đã được đánh giá và cấp chứng nhận đầy đủ theo tiêu chuẩn của pháp luật hoặc theo hệ thống quốc tế như ISO, GMP.
Bởi khi đã đạt các tiêu chuẩn này thì đồng nghĩa với việc là doanh nghiệp đã được đảm bảo các điều kiện về quy trình kiểm soát chất lượng. Việc buộc doanh nghiệp phải lặp lại toàn bộ quy trình kiểm tra lấy mẫu và đánh giá để công bố hợp quy chỉ nhằm xác nhận lại những gì đã được xác nhận thì là vô lý và lãng phí.
Đại biểu Trần Thị Vân (đoàn Bắc Ninh)
Cùng với đó, những quy định công bố hợp quy hiện nay chỉ tập trung vào kiểm soát các hoạt động đơn lẻ, thông qua một mẫu mà doanh nghiệp đi kiểm nghiệm. Điều này dẫn đến doanh nghiệp có thể đối phó bằng cách làm mẫu tốt để mang đi kiểm nghiệm nhưng sản xuất đại trà lại không tốt.
"Đây là kẽ hở để cho một bộ phận doanh nghiệp gian dối đưa ra thị trường hàng hóa dưới chuẩn công bố và hàng giả như vụ việc 600 nhãn sữa giả vừa rồi", đại biểu Vân nhận định.
Cũng theo bà Vân, công bố hợp quy còn làm phát sinh thêm thủ tục hành chính, điều kiện kinh doanh, gia tăng chi phí, thời gian chờ đợi và làm giảm sức cạnh tranh của hàng hóa doanh nghiệp trong nước.
"Chỉ để hoàn tất một thủ tục công bố hợp quy cho một sản phẩm, doanh nghiệp phải chi trả trung bình từ 3 đến 5 triệu đồng, thậm chí có trường hợp lên tới 15 đến 30 triệu đồng. Đáng nói là thủ tục này phải tái thực hiện 3 năm một lần, tạo ra một chu kỳ lãng phí liên tục", đại biểu đoàn Bắc Ninh cho biết.
Đơn cử với một nhà máy có khoảng 300 đến 500 sản phẩm thì chi phí có thể đội lên tới 1,5 đến 2 tỷ đồng. Ngoài ra mỗi sản phẩm lại chỉ được công bố hợp quy cho duy nhất một nhà máy, đồng nghĩa với việc một doanh nghiệp có nhiều cơ sở sản xuất thì phải lặp đi lặp lại thủ tục này.
"Điều này gây ra lãng phí một cách có hệ thống, không chỉ tiêu tốn về chi phí, công bố hợp quy còn làm chậm trễ chu trình sản xuất và phân phối, ảnh hưởng trực tiếp đến tốc độ tiếp cận thị trường của hàng hóa "Made in Việt Nam"", bà Vân cho biết.
Cũng thảo luận về công bố hợp quy, đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga (Hải Dương) đồng tình với việc bổ sung nguyên tắc mỗi sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ, quá trình hoặc môi trường chỉ được điều chỉnh bởi một quy chuẩn kỹ thuật thống nhất trên phạm vi toàn quốc, trừ trường hợp được phân cấp, phân quyền theo quy định của pháp luật trong dự thảo luật.
Bên cạnh đó, dự luật cũng quy định về trường hợp không phải công bố hợp quy khi đã đảm bảo yêu cầu, biện pháp quản lý tương ứng trong các luật chuyên ngành.
Không bỏ sẽ rà soát lại
Giải trình, làm rõ một số vấn đề đại biểu nêu, Phó Thủ tướng Nguyễn Chí Dũng cho biết quy định về công bố hợp quy là một công cụ để quản lý về chất lượng sản phẩm hàng hóa trước khi đưa ra lưu thông trong thị trường.
Ông Dũng nhấn mạnh, nếu chúng ta không có tiêu chuẩn để chúng ta quản lý, giám sát, kể cả tiền kiểm chưa nói đến hậu kiểm thì ảnh hưởng ngay đến an toàn sức khỏe của người dân, của cộng đồng, môi trường.
"Những vấn đề đó các nước đều có cả, như tổ chức tiêu chuẩn hóa ISO 1750 của quốc tế, rồi Liên minh châu Âu hay các nước khác như Trung Quốc, Hàn Quốc, v.v. đều có những thứ đó hết, bắt buộc chúng ta cũng phải có", Phó Thủ tướng nói.
Vấn đề ở đây là chúng ta quản lý loại nào, quản lý đến đâu và quản lý bằng cách nào để vẫn đảm bảo được công tác quản lý nhà nước đối với chất lượng sản phẩm hàng hóa trước khi đưa ra thị mà không ảnh hưởng đến sức khỏe người dân.
Song quy định phải thuận lợi hóa cho sự minh bạch và thuận lợi hóa cho các hoạt động doanh nghiệp, giảm chi phí, giảm thời gian tuân thủ và tăng sức cạnh tranh cho doanh nghiệp, cho hàng hóa Việt Nam...
Phó Thủ tướng Nguyễn Chí Dũng
Phó Thủ tướng Nguyễn Chí Dũng lấy ví dụ: "Trước đây khoảng hơn 30 năm, có vụ bánh phở chứa formol, lúc đó chúng ta rất lúng túng và cũng chính vì không có những quy định nên mỗi nơi quản lý một kiểu, mỗi nơi thực hiện một kiểu. Ở Hà Nội đi đóng dấu từng rổ bánh phở một, nhưng ở TP Hồ Chí Minh lại không phải như thế, ra tiêu chuẩn, quy chuẩn, ra các điều kiện xong rồi kiểm tra hậu kiểm, 2 phương thức cũng đã khác nhau và nếu không có thứ đó, chúng ta không quản lý.
Hay gần đây nhất, chúng ta đã nghe rất nhiều vấn đề về sữa giả, kẹo bánh, các thuốc, thực phẩm chức năng một là giả, hai là kém chất lượng. Nếu chúng ta không có các tiêu chuẩn, quy chuẩn này thì làm sao đưa ra thị trường mà ảnh hưởng đến sức khỏe người dân được.
"Chúng tôi sẽ rà soát lại theo tinh thần đó, tức là vừa quản lý được nhưng phải vừa kiến tạo cho phát triển theo đúng tinh thần chỉ đạo mới đây nhất của Bộ Chính trị và Ban Bí thư, để chúng ta vừa quản lý được, vừa đáp ứng được yêu cầu phát triển", Phó Thủ tướng Nguyễn Chí Dũng nhấn mạnh.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!