Nam Phi là quốc gia đứng đầu thế giới về xuất khẩu hạt macca. Năm ngoái, hạt macca Nam Phi chiếm 41,4% thị phần toàn cầu về giá trị xuất khẩu bởi quốc gia, theo trang World's Top Exports. Và Mỹ là một thị trường quan trọng của Nam Phi, nhưng mới đây, mức thuế 31% mà Mỹ áp lên hạt macca đã khiến người trồng macca Nam Phi gặp nhiều khó khăn. Tuy nhiên, thay vì chờ đợi, họ đã nhanh chóng tìm lối đi mới cho sản phẩm của mình.
Hai mươi năm trước, Gene Likhanya mua lại một mảnh đất nhỏ chỉ 2,5 ha ở thung lũng Madimbo, tỉnh Limpopo, Nam Phi, bằng số tiền tiết kiệm cá nhân. Ông bắt đầu trồng macca với mong muốn tạo sinh kế bền vững cho gia đình và cộng đồng quanh mình.
Đến nay, trang trại đã đạt sản lượng 25 tấn macca mỗi năm. Nam Phi hiện là quốc gia xuất khẩu macca số 1 thế giới về giá trị, với hơn 293 triệu USD kim ngạch năm 2024 và Mỹ là thị trường xuất khẩu lớn thứ hai sau Trung Quốc. Phần lớn hạt macca đã bóc vỏ của Nam Phi được xuất sang Mỹ và châu Âu.
Nhưng cánh cửa này có thể khép lại. Ngày 2/4, Tổng thống Donald Trump thông báo áp mức thuế "có đi có lại" 31% lên macca Nam Phi cùng nhiều sản phẩm khác. Dù sau đó Mỹ đã tạm hoãn việc thực thi nhưng những con số mà Likhanya tính toán vẫn rất đáng lo ngại.
Ông Gene Likhanya - Chủ trang trại macca, Nam Phi cho biết: "Nếu mức thuế 31% được áp, chúng tôi sẽ mất gần 460 triệu rand vào thuế. Đó là nửa tỷ rand bốc hơi khỏi nền kinh tế của chúng tôi. Khoản tiền đó lẽ ra người nông dân có thể được hưởng".
Mỗi năm, các nhà máy xuất khẩu tại địa phương sẽ đưa ra mức giá thu mua hạt macca dựa trên nhu cầu thị trường Mỹ và châu Âu. Trước rủi ro thương mại, Likhanya không chờ đợi. Ông cùng Hiệp hội Macca Nam Phi đã tích cực tìm kiếm các thị trường thay thế. Ấn Độ, với 1,5 tỷ dân, nổi lên như một điểm đến đầy tiềm năng.
Ông Gene Likhanya - Chủ trang trại macca, Nam Phi chia sẻ: "Chúng tôi đang đàm phán với nhiều thị trường. Ấn Độ là một trong số đó. Luôn có phương án thay thế. Tôi tin mọi chuyện với phía Mỹ cũng sẽ được giải quyết, nhưng chúng tôi không thể ngồi chờ".
Bên cạnh mục tiêu kinh doanh, trang trại của ông Likhanya hiện tạo việc làm cho 78 lao động cố định, góp phần nuôi sống nhiều gia đình trong vùng. Với nhiều công nhân như bà Aluwani Mukosi, đây không chỉ là việc làm mà còn là cơ hội thay đổi cuộc đời.
Bà Aluwani Mukosi - Công nhân trang trại tâm sự: "Khi mới vào làm, tôi không có nền tảng nông nghiệp. Nhưng tôi đã học hỏi và giờ tôi yêu công việc này".
Ngành macca không phải là ngành duy nhất gặp khó vì thuế quan. Ngành xuất khẩu cam của Nam Phi, trị giá 100 triệu USD mỗi năm sang Mỹ, cũng cảnh báo 35.000 việc làm có thể bị ảnh hưởng nếu mức thuế cao được thực thi.
Nhìn rộng hơn, tác động của thương mại không chỉ dừng lại ở mức độ tài chính. Trang trại của Likhanya còn tài trợ cho các trường học địa phương.
Bà Maureen Ndouvhada - Hiệu trưởng Trường Tiểu học Matsindevhe nhận định: "Rất nhiều phụ huynh có việc làm tại trang trại. Nhờ đó, con em họ được tới trường, có cái ăn cái mặc".
Trong bối cảnh thương mại toàn cầu biến động, người nông dân trồng macca phải ứng phó linh hoạt, để có thể đảm bảo đầu ra cho nông sản của mình.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!