Già hoá dân số: Tăng chi phí, tăng cơ hội
Theo các chuyên gia, "nền kinh tế bạc" tại Trung Quốc - vốn là tên gọi dành cho nền kinh tế phục vụ người cao tuổi - đã đạt khoảng 7.000 tỷ NDT trong năm 2024, tương đương 6% tổng sản phẩm quốc nội GDP.
Năm ngoái, Chính phủ Trung Quốc đã ra mắt kế hoạch chi tiết, gồm 26 chỉ thị như phát triển công viên công nghiệp dành cho người cao tuổi, chăm sóc y tế thông minh, lập kế hoạch tài chính cho người nghỉ hưu...
Nền kinh tế phục vụ người cao tuổi có thể tạo ra 100 triệu việc làm mới vào năm 2050, theo trang ChinaDaily. Mặc dù vậy, tình trạng dân số già hóa nhanh chóng có thể khiến nền kinh tế gặp nhiều thử thách, nếu không có sự quan tâm chặt chẽ của Chính phủ.
Trong tuần qua, nhiều quốc gia châu Á, châu Phi từ Maroc cho tới Ấn Độ hay Iran đã cảnh báo về xu hướng già hoá dân số. Tình trạng dân số già đi không chỉ làm thay đổi cấu trúc xã hội mà còn đặt ra những bài toán về tài chính công nghệ, hệ thống an sinh và tăng trưởng kinh tế dài hạn.
Theo cảnh báo mới nhất từ Cao uỷ Kế hoạch Maroc, số người trên 60 tuổi dự kiến sẽ tăng gấp đôi vào năm 2050, trong khi tỷ lệ sinh giảm mạnh, kéo theo nguy cơ thiếu hụt lực lượng lao động và gia tăng chi phí an sinh.
Iran cảnh báo gần 1/3 dân số sẽ già hoá trong vòng 25 năm tới. Hiện có tới 62% phụ nữ cao tuổi và 39% nam giới cao tuổi nước này sống dưới ngưỡng nghèo tuyệt đối - một áp lực lớn lên quỹ lương hưu và hệ thống y tế công.
Ấn Độ, nền kinh tế lớn thứ 5 thế giới, đang đối mặt với bài toán già hoá khi dân số trên 60 tuổi sẽ tăng lên gần 350 triệu người vào năm 2050. Chỉ 29% người cao tuổi tại Ấn Độ hiện được hưởng lương hưu; trong khi hệ thống y tế thiếu năng lực nghiêm trọng - chỉ có 270 bác sĩ lão khoa để chăm sóc cho hơn 140 triệu người già.
Các mô hình cải cách từ Nhật Bản, Thụy Điển và Hàn Quốc đang được nhiều nước nghiên cứu, nhưng theo các chuyên gia, nếu không hành động quyết liệt, nhiều nền kinh tế mới nổi sẽ phải đối mặt với nguy cơ già hoá trong khi năng suất và lực lượng lao động suy giảm nhanh.
Tình trạng dân số già đi đặt ra những bài toán về tài chính công nghệ, hệ thống an sinh và tăng trưởng kinh tế dài hạn - Ảnh: bangkokpost.com
Già hóa dân số - Thách thức kinh tế tại Hàn Quốc
Mới đây, Hàn Quốc công bố số liệu cho thấy lần đầu tiên số bệnh nhân nhập viện vì đục thủy tinh thể - một bệnh lý gắn liền với tuổi già - đã vượt xa số ca sinh nở. Đây là một biểu hiện khá rõ của già hoá dân số - một thực trạng đang đặt ra thách thức lớn cho nền kinh tế của Hàn Quốc. Cuối năm ngoái, Hàn Quốc đã chính thức bước vào giai đoạn xã hội siêu già và điều này đang gây rủi ro nhất định cho tài chính, bảo hiểm và an sinh xã hội.
Ở nhiều ngôi làng xa xôi, hẻo lánh tại Hàn Quốc, bóng dáng trẻ con càng ngày càng ít. Thay vào đó là những tấm lưng còng và những mái đầu bạc. Các cụ già tìm mọi cách để giải trí, khuây khoả như nhảy múa, ca hát, nhưng ra khỏi các lớp văn nghệ, họ vẫn luôn trăn trở.
Bà Park Jeon Sum - Người dân Hàn Quốc, 81 tuổi cho biết: "Ngày trước, thị trấn này đông đúc lắm. Nhưng bây giờ chả còn ai mấy. Vài năm nữa, trung tâm văn hoá này cũng sẽ trống trơn vì thị trấn chẳng còn cư dân nào. Sẽ chẳng có thế hệ mới nào ra đời và sinh trưởng tại đây".
6 tháng trước, Hàn Quốc chính thức bước vào kỷ nguyên xã hội siêu già, khi hơn 20% dân số đã ở trên ngưỡng 65 tuổi. Theo Cơ quan Đánh giá và Kiểm định Bảo hiểm Y tế Hàn Quốc, có tới hơn 300.000 bệnh nhân nhập viện vì đục thủy tinh thể - gấp rưỡi số ca sinh nở.
Một thập kỷ trước, con số này hoàn toàn ngược lại. Nhưng hiện nay, số ca sinh đã giảm gần một nửa, còn dân số già tăng mạnh, phản ánh một xu thế không thể đảo ngược.
Và điều đó không chỉ là câu chuyện của các bệnh viện, hay các làng quê. Theo một báo cáo mới của Ngân hàng Trung ương Hàn Quốc, già hóa dân số đang tác động sâu sắc đến toàn bộ nền kinh tế.
Khi số người trẻ trong độ tuổi lao động giảm, nền kinh tế mất đi nguồn tăng trưởng từ số lượng người làm việc. Đồng thời, người cao tuổi thường có xu hướng tiết kiệm nhiều hơn, tiêu dùng ít đi. Điều này làm giảm động lực tiêu dùng nội địa.
Bà Kang Min Joo - Chuyên gia kinh tế vĩ mô tập đoàn ING, Hàn Quốc nhận định: "Chính phủ hiện nay đang cố gắng mở rộng hệ thống phúc lợi xã hội, tăng hỗ trợ cho dịch vụ chăm sóc trẻ em, y tế và bảo hiểm. Nhưng đây sẽ vẫn là một thách thức rất khó khăn cho Chính phủ mới".
Theo tính toán của Ngân hàng Trung ương Hàn Quốc, chỉ cần tỷ lệ phụ thuộc người già tăng thêm 1 điểm %, tỷ lệ an toàn vốn (BIS) của các ngân hàng có thể giảm 0,64 điểm %. Đồng thời, chỉ số Z-score, phản ánh khả năng hấp thụ rủi ro của ngân hàng, cũng giảm gần 2 điểm.
Chưa dừng lại ở đó, già hóa dân số sẽ kéo giảm năng suất lao động và làm chậm đổi mới công nghệ. Ngân hàng Trung ương Hàn Quốc dự báo, tốc độ tăng trưởng tiềm năng của Hàn Quốc có thể giảm xuống chỉ còn 0,5-1,2% vào năm 2040, là mức rất thấp đối với một nền kinh tế phát triển.
Nếu không có những cải cách cơ cấu mạnh mẽ - từ nâng cao năng suất cho tới tạo động lực giúp người cao tuổi tiếp tục làm việc - nền kinh tế Hàn Quốc sẽ rất khó tránh khỏi vòng xoáy lão hóa và tăng trưởng trì trệ.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!