Giải pháp để nông nghiệp đạt mục tiêu xuất khẩu trên 60 tỷ USD

Năm 2025 là dấu mốc quan trọng với ngành nông nghiệp Việt Nam khi đặt mục tiêu đạt giá trị xuất khẩu trên 60 tỷ USD. Để biến mục tiêu đầy tham vọng này thành hiện thực, các cơ quan quản lý, doanh nghiệp và địa phương đang xúc tiến triển khai đồng bộ các giải pháp, từ nâng cao chất lượng, áp dụng công nghệ, hoàn thiện chuỗi liên kết đến đổi mới thể chế. Đặc biệt là các giải pháp cụ thể để thực hiện tham vọng trên 60 tỷ USD đã đặt ra.

Hoàn thiện thể chế - Mở rộng thị trường

Để đạt được mục tiêu xuất khẩu đã đề ra, Bộ Nông nghiệp và Môi trường sẽ tập trung hoàn thiện thể chế, tháo gỡ thủ tục xuất khẩu, đặc biệt với chính sách truy xuất nguồn gốc và kiểm soát chất lượng theo tiêu chuẩn quốc tế. Năm 2025, Bộ cũng đặt mục tiêu mở rộng thêm 10 thị trường tiềm năng cho nông sản Việt Nam.

Ngoài ra, ưu tiên hàng đầu là đẩy mạnh số hóa quy trình chứng nhận, rút ngắn thời gian kiểm tra chuyên ngành tới 30%. Bộ Nông nghiệp và Môi trường cũng khuyến khích các địa phương xây dựng vùng nguyên liệu tập trung, áp dụng công nghệ cao trong trồng trọt và chăn nuôi để giảm thiểu chi phí và tăng năng suất.

Câu chuyện ngành sầu riêng: Từ trái chín cây đến thị trường tỷ dân

Tháng 5/2025, Trung Quốc chính thức phê duyệt thêm 829 vùng trồng và 131 cơ sở đóng gói sầu riêng của Việt Nam. Tính đến nay, cả nước đã có 1.469 vùng trồng và 188 cơ sở đóng gói được phép xuất khẩu chính ngạch sang thị trường tỷ dân này. Đây được xem là bước ngoặt quan trọng, giúp ngành sầu riêng Việt Nam tiếp tục duy trì và mở rộng thị phần tại thị trường tiêu thụ lớn nhất thế giới.

Trong khuôn khổ hội đàm cấp cao giữa Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Việt Nam với Tổng cục trưởng Hải quan Trung Quốc cuối tháng 5 vừa qua, hai bên đã thống nhất mở rộng cơ chế thông quan "luồng xanh" cho quả sầu riêng tươi vào mùa thu hoạch, kéo dài thời gian làm việc tại cửa khẩu và thúc đẩy lộ trình xuất khẩu sầu riêng đông lạnh. Chỉ vài ngày sau đó, lô sầu riêng đông lạnh đầu tiên của Việt Nam đã thông quan thuận lợi tại cửa khẩu Bắc Luân II, đánh dấu bước tiến mới trong đa dạng hóa sản phẩm và kênh phân phối.

Tại huyện Krông Pắc, tỉnh Đắk Lắk, những ngày cuối tháng 6, không khí nhộn nhịp từ vườn đến nhà máy phản ánh kỳ vọng lớn từ vụ sầu riêng 2025. Ông Nguyễn Văn Dưỡng, hộ trồng sầu riêng tại xã Ea Yông, chia sẻ: "Trước kia chủ yếu bán theo đường tiểu ngạch, giờ muốn xuất khẩu chính ngạch thì phải tuân thủ quy trình bài bản hơn. Nhưng bù lại, giá cao và có đầu ra ổn định".

Anh Trần Văn Thắng, xã Ea Yông, huyện Krông Pắk, Đắk Lắk chia sẻ: "Gia đình tôi có 5ha sầu riêng, trong đó 3ha đã trên 20 năm tuổi, 2ha trên 5 năm tuổi đang cho thu hoạch. Tuy nhiên năm nay sầu riêng bị mất mùa nên sản lượng sầu riêng của gia đình giảm khoảng 30% so với năm 2024. Hiện nhà tôi và phần lớn bà con trong xã thực hiện trồng và canh tác theo hướng xuất khẩu nên mọi khâu từ chăm bón đến thu hái đều tuân thủ nghiêm ngặt tiêu chuẩn của doanh nghiệp thu mua để giữ giá tốt và ổn định đầu ra".

Bà Lê Thị Mai Anh, Giám đốc Công ty TNHH Mekong Green cho biết, năm 2024 doanh nghiệp đã xuất khẩu hơn 4.000 tấn sầu riêng sang Trung Quốc. "Chúng tôi phải kiểm soát chặt từ vùng trồng đến nhà máy. Có lô bị trả về do dư lượng hóa chất, thiệt hại lên tới hàng trăm triệu đồng", bà Mai Anh chia sẻ.

Sầu riêng hiện là một trong những mặt hàng có tốc độ tăng trưởng xuất khẩu nhanh nhất, với kim ngạch năm 2024 đạt xấp xỉ 2 tỷ USD. Nếu giữ được tín nhiệm từ phía bạn hàng và mở rộng thêm vùng trồng đạt chuẩn, ngành sầu riêng hoàn toàn có thể trở thành biểu tượng mới của nông sản Việt Nam trên thị trường thế giới.

Địa phương chủ động liên kết 3 nhà

Theo Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Đắk Lắk, hiện nay tổng diện tích sầu riêng của tỉnh là 38.800ha, tập trung chủ yếu tại các huyện trọng điểm như Krông Pắk, Krông Năng, Krông Búk, TP Buôn Ma Thuột… Trong đó, diện tích cho thu hoạch sản phẩm năm 2025 khoảng 22.600ha; sản lượng dự kiến ước đạt khoảng 380.000 - 400.000 tấn.

Đến nay, tỉnh Đắk Lắk có 266 mã vùng trồng, với tổng diện tích khoảng gần 7.400ha, chiếm gần 33% diện tích sầu riêng cho thu hoạch sản phẩm. Hiện các chủ mã vùng trồng đều đang tiến hành gắn mã QR lên từng gốc sầu riêng để bảo đảm sản phẩm rõ ràng, minh bạch và có cơ sở pháp lý khi xảy ra tranh chấp thương mại.

Tuy nhiên, nhiều hộ dân vẫn sản xuất manh mún, thiếu vốn đầu tư công nghệ giám sát. Do đó, sở đang kiến nghị tỉnh có chính sách tín dụng ưu đãi, hỗ trợ người dân đầu tư trang thiết bị canh tác thông minh. Đồng thời, thúc đẩy liên kết ba nhà: Nhà nước - Nhà nông - Nhà doanh nghiệp nhằm đảm bảo đầu ra và nâng cao giá trị sản phẩm.

Doanh nghiệp nâng chuỗi giá trị

Để hướng tới xuất khẩu bền vững, doanh nghiệp đang đầu tư mạnh vào dây chuyền xử lý hữu cơ và công nghệ truy xuất nguồn gốc đến từng cây, từng ngày chăm bón nhờ hệ thống QR code. Đây được coi là bước đi tiên phong trong minh bạch hóa sản phẩm nông nghiệp, điều mà thị trường Trung Quốc, Nhật Bản, châu Âu ngày càng yêu cầu khắt khe. "Mỗi trái sầu riêng có mã QR. Nếu một lô vi phạm, uy tín cả doanh nghiệp và quốc gia bị ảnh hưởng", bà Lê Thị Mai Anh, Giám đốc Công ty TNHH Mekong Green nhấn mạnh.

Không chỉ ở lĩnh vực sầu riêng, nhiều doanh nghiệp trong ngành gạo, cà phê và thủy sản cũng đang đẩy mạnh chế biến sâu, nâng cao chất lượng sản phẩm để đáp ứng yêu cầu ngày càng khắt khe từ các thị trường phát triển. Xu hướng sử dụng năng lượng tái tạo trong chế biến, hay bao bì thân thiện với môi trường, cũng đang được áp dụng để tạo lợi thế cạnh tranh bền vững.

Các ngành hàng chủ lực đặt mục tiêu lớn

Theo Bộ Nông nghiệp và Môi trường, mục tiêu năm 2025 là đạt kim ngạch xuất khẩu 60 - 62 tỷ USD. Trong đó một số ngành hàng chủ lực được kỳ vọng bứt phá như:

Thủy sản: Phấn đấu đạt 10 tỷ USD, tập trung vào tôm và cá tra.

Rau quả: Đóng góp 6 tỷ USD. Riêng sầu riêng có thể chiếm trên 2 tỷ USD.

Gạo: Dự kiến xuất khẩu 4 triệu tấn, đạt 2,8 - 3 tỷ USD.

Cà phê: Kỳ vọng đạt 4 - 4,2 tỷ USD, nhờ chuyển dịch mạnh sang cà phê chế biến thay vì xuất khẩu nguyên liệu.

Gỗ: Phấn đấu đạt 14 tỷ USD, ưu tiên thị trường EU, Mỹ.

Để hiện thực hóa, ngành cần đẩy mạnh ứng dụng công nghệ cao, hoàn thiện logistics sau thu hoạch và tăng năng lực đàm phán mở cửa thị trường. Bên cạnh đó, việc đào tạo nhân lực chất lượng cao và cải cách thủ tục hành chính tại các cửa khẩu, cảng biển cũng được xem là yếu tố quan trọng giúp tăng tốc xuất khẩu.

Mục tiêu trên 60 tỷ USD là thách thức lớn, nhưng với quyết tâm và chiến lược đồng bộ, nông nghiệp Việt hoàn toàn có thể cán đích thành công. Bài học từ ngành hàng sầu riêng cho thấy: khi cả hệ thống cùng vào cuộc, cùng hướng tới giá trị lâu dài, nông sản Việt có thể vươn xa và khẳng định vị thế trên bản đồ xuất khẩu toàn cầu.