Đối thoại “sổ đỏ” ở Hà Nội: Một tiền lệ mới chạm vào điểm nghẽn cũ

Cuộc đối thoại được tổ chức sau gần một tháng chính quyền địa phương 2 cấp đi vào hoạt động. Ảnh: Lê Đạo.

Từ sai phạm của HTX đến đất giấy tờ viết tay: Mỗi hồ sơ là một thách thức thể chế

Ngày 29/7, tại hội trường phường Vĩnh Hưng (TP Hà Nội), một hội nghị đối thoại giữa chính quyền và người dân được tổ chức, xoay quanh các vấn đề đô thị – trọng tâm là đất đai, trật tự xây dựng và cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất (sổ đỏ).

Sự kiện trở thành điểm nhấn khi Vĩnh Hưng được xem là địa phương đầu tiên tại Hà Nội – và có thể là cả nước – tổ chức đối thoại công khai về cấp sổ đỏ chỉ sau một tháng vận hành chính quyền địa phương 2 cấp, theo Luật Đất đai 2024 và Nghị định 151/2025/NĐ-CP.

Không né tránh những vấn đề nhạy cảm, chính quyền phường lựa chọn cách bước thẳng vào vùng trũng pháp lý – nơi tồn tại hàng chục năm vướng mắc, sai phạm, tranh chấp và tâm lý mất lòng tin từ người dân.

Tiêu biểu là phản ánh của ông Lê Đình Điềm (tổ 3) về việc gần 170 hộ dân chưa được cấp sổ đỏ suốt hơn 20 năm sau khi được HTX Vĩnh Thành giao đất từ năm 2001. Phó Chủ tịch UBND phường Ngô Mạnh Cường cho biết: sai phạm của HTX là gốc rễ – từ giao sai ranh giới, sai quy hoạch, chưa hoàn thành nghĩa vụ tài chính, đến giao đất không đúng đối tượng. Những tồn tại này đã được nêu trong Báo cáo số 41 của UBND quận Hai Bà Trưng (cũ) từ đầu năm 2024, nhưng đến nay vẫn chưa có hướng xử lý dứt điểm.

Đây không phải trường hợp cá biệt. Tại hội nghị, nhiều người dân tiếp tục phản ánh thực trạng đất đai đan xen giữa lịch sử hành chính cũ và tốc độ đô thị hóa mới: đất nông nghiệp chuyển nhượng bằng giấy viết tay, đất ao – đất vườn không rõ ranh giới, đất 5% đã xây dựng nhưng chưa được hợp thức hóa, nhiều khu đất trống bỏ hoang chưa có quy hoạch sử dụng dân sinh.

Chính quyền phường cho biết, quy trình cấp sổ hiện đã tinh gọn, người dân có thể nộp hồ sơ trực tiếp tại bộ phận "Một cửa". Những trường hợp có vi phạm sẽ bị xử lý hành chính, sau đó hợp thức hóa để đủ điều kiện cấp sổ. Cách tiếp cận này thể hiện nỗ lực "thực thi song song" – vừa xử lý quá khứ, vừa tìm lối đi pháp lý phù hợp với hiện tại.

Tuy nhiên, mỗi bộ hồ sơ đất đai không chỉ là thủ tục hành chính cá nhân, mà còn là bài kiểm tra năng lực thể chế, khả năng phối hợp liên ngành và tính cập nhật của pháp luật khi tiếp cận các di sản pháp lý kéo dài.

Quy hoạch 1/500: Chìa khóa mở lối hay một dạng rào chắn mới?

Một trong những hướng tháo gỡ được nhấn mạnh tại hội nghị là hoàn thiện quy hoạch chi tiết tỷ lệ 1/500 – điều kiện bắt buộc để cấp sổ đỏ đại trà, đặc biệt tại các khu đất chuyển mục đích sử dụng.

Chủ tịch UBND phường Phạm Hải Bình cho biết: hiện Vĩnh Hưng mới có quy hoạch 1/2.000. Phường đang phối hợp với Sở Quy hoạch – Kiến trúc Hà Nội để lập 1/500 cho các khu trọng điểm, đặt mục tiêu hoàn thành trước tháng 7/2026. Việc lấy ý kiến cộng đồng và công khai tiến độ sẽ được thực hiện theo đúng quy định.

Tuy nhiên, người dân băn khoăn: nếu tiến độ lập quy hoạch 1/500 chậm, liệu có vô tình tạo thêm một "lớp rào chắn pháp lý" khiến đất không thể cấp sổ, không thể xây dựng, không thể chuyển nhượng?

Đây không chỉ là nỗi lo của riêng Vĩnh Hưng, mà là vấn đề ở tầm hệ thống. Phân quyền đã có, nhưng nếu không đi kèm nguồn lực, quy trình rõ ràng và hướng dẫn thống nhất, chính quyền cấp phường sẽ rơi vào thế "có thẩm quyền nhưng không đủ điều kiện hành động".

Từ hội trường đến tổ dân phố – chuyển từ "giải trình" sang "giải quyết"

Phát biểu kết thúc hội nghị, ông Nguyễn Đức Dũng – Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch HĐND phường – không chỉ ghi nhận các ý kiến cụ thể từ người dân mà còn khẳng định định hướng tiếp theo: chính quyền sẽ làm việc trực tiếp tại từng tổ dân phố, theo địa bàn cụ thể, nhằm tháo gỡ sát thực và có trách nhiệm hơn.

Ông Dũng cũng nhấn mạnh quyền giám sát của người dân với chính quyền: "Người dân hoàn toàn có quyền phản ánh, giám sát nếu thấy điều gì chưa đúng. Chính quyền cam kết tiếp thu, điều chỉnh để chính sách không chỉ đúng quy định mà còn sát thực tế".

Cách tiếp cận này cho thấy một chuyển động đáng chú ý: chính quyền cơ sở đang tìm cách bước ra khỏi vai trò "giải trình", để thật sự bước vào giai đoạn "giải quyết".

Cuộc đối thoại tại Vĩnh Hưng đáng ghi nhận không chỉ vì nó diễn ra sớm, mà vì nó chạm trúng điểm nóng của quản lý đô thị – đất đai.

Tuy nhiên, nếu không có cơ chế đặc thù đi kèm như hướng dẫn xử lý đất giao sai từ thời HTX, thủ tục hóa đất giấy tay, giải pháp cho đất thiếu bản đồ ranh giới thì cấp phường vẫn chỉ là nơi tiếp nhận hồ sơ, chưa thể là nơi tháo gỡ thật sự.

Từ Vĩnh Hưng, một tiền lệ đã được thiết lập: nếu chính quyền dám đối diện, người dân có cơ hội giám sát, và thể chế đủ linh hoạt để tháo nút buộc lịch sử, thì bài toán đất đai dù khó khăn đến đâu vẫn có lời giải.