Trong văn hóa Việt Nam, "Đoan" nghĩa là mở đầu, "Ngọ" là giờ giữa trưa, ngày này thường gắn với thời điểm dương khí mạnh nhất trong năm. Đây được xem là thời khắc con người tin rằng cần "diệt sâu bọ" – không chỉ là sâu bệnh ngoài ruộng đồng, mà còn là những "sâu bệnh" trong cơ thể, trong tâm hồn, xua đuổi tà khí và bệnh tật. Một ngày mà con người chủ động thanh lọc, tắm rửa, uống thuốc, ăn các món có tính nhiệt để cân bằng âm dương, chuẩn bị tinh thần và thể chất cho những ngày hè khắc nghiệt sắp tới.
Trong ngày này, các gia đình thường ăn rượu nếp, rượu nếp cẩm vào sáng sớm để "diệt sâu bọ" trong cơ thể. Các loại trái cây như mận, vải, xoài, chôm chôm được dùng để cúng và ăn, tượng trưng cho sự sung túc. Bánh gio (bánh tro) truyền thống, làm từ gạo nếp ngâm nước tro, mang ý nghĩa thanh mát, giải nhiệt.
Các loại bánh, trái cây, người Việt thường thắp hương trong Tết Đoan Ngọ
Ở một số vùng, thịt vịt được ăn trong ngày này vì quan niệm vịt có tính hàn, giúp cân bằng cơ thể trong thời tiết nóng. Tục ăn thịt vịt trong dịp Tết Đoan Ngọ phổ biến ở miền Trung và miền Nam, mang ý nghĩa văn hóa và y học dân gian độc đáo.
Nhiều nơi còn có phong tục tắm nước lá mùi già hoặc các loại lá thơm để thanh tẩy cơ thể, cầu sức khỏe.
Nhà báo Vĩnh Quyên, trong workshop "Tết Đoan Ngọ: Phong tục và triết lý của người Việt" vừa diễn ra tại Hà Nội đã chia sẻ nhiều phong tục cổ truyền phong phú, sâu sắc, được người Việt gìn giữ qua bao thế hệ trong dịp tết Đoan Ngọ.
Với mong muốn đưa tới các thực khách không chỉ là những món ăn ngon mà còn là một trải nghiệm văn hóa ẩm thực trọn vẹn với những câu chuyện hấp dẫn về sức hút đời sống tự thân của món ăn, từ ngày 27/5, Quán ăn Ngon mang đến cho thực khách những mâm cỗ Tết Đoan Ngọ đúng nghĩa với các món ăn truyền thống như rượu nếp cẩm, bánh gio, trái cây đầu mùa, đặc biệt là món vịt được chế biến hấp dẫn.
"Ẩm thực không chỉ để thưởng thức mà còn là để kể, để thương và để nhớ. Hơn bất cứ điều gì, chúng tôi muốn mang đến những câu chuyện về từng món ăn, để giúp thực khách hiểu hơn về văn hóa Việt, phong tục Việt. Tôi tin khi thưởng thức những món ngon, lại hiểu thêm những câu chuyện văn hóa thú vị, thực khách sẽ thấy ý nghĩa, ngon miệng hơn, vì đã có những trải nghiệm ẩm thực trọn vẹn" – chị Hạnh Phạm, chủ nhân của hệ thống Quán ăn Ngon bày tỏ.
Nhiều câu chuyện thú vị xung quanh Tết Đoan Ngọ đã được chia sẻ tại workshop
Chị Hạnh Phạm cũng cho hay thêm, mong muốn của chị là thực hiện một chuỗi workshop đều đặn mỗi tháng giới thiệu văn hóa và ẩm thực Việt tới đông đảo mọi người, không phải chỉ tết Đoan Ngọ mà còn là tết Trung thu, tết Nguyên đán…, ở nhiều địa điểm khác nhau.
"Chúng tôi chọn tết Đoan Ngọ để mở màn, vì đây cũng là thời điểm của một khởi đầu. Ẩm thực là một phần không thể tách rời của văn hóa. Đó không chỉ là câu chuyện ăn uống, mà còn là biểu tượng của bản sắc, lịch sử, tín ngưỡng, và triết lý sống của một dân tộc. Tôi ví dụ, rượu nếp trong tết Đoan Ngọ không chỉ là món ăn sáng, mà nó còn được tin là giúp "diệt sâu bọ" trong cơ thể, mang ý nghĩa thanh tẩy và cầu sức khỏe. Khi hiểu được điều này, thực khách sẽ cảm nhận được sự đặc biệt của món ăn, từ hương vị đến ý nghĩa văn hóa của nó"- chị Hạnh Phạm nói.
Mâm cỗ Tết Đoan Ngọ cũng thu hút các bạn trẻ
Cũng theo chị Hạnh Phạm, chính các bạn trẻ chị tiếp xúc đã thôi thúc chị thực hiện chuỗi workshop giới thiệu văn hóa ẩm thực này.
"Tôi tin những câu chuyện văn hóa ẩm thực không chỉ giúp người trẻ hiểu sâu hơn về cội nguồn mà còn làm món ăn trở nên ngon hơn, ý nghĩa hơn nhờ sự kết nối với văn hóa và cảm xúc" – chị Hạnh Phạm nói.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!