Nếu một ngày bạn ghé về miền Duyên hải Nam Trung Bộ, nơi có những dãy núi ôm lấy biển xanh, có làn gió mang hương vị mặn mòi của biển cả… đừng quên dừng chân tại Phú Yên - vùng đất được mệnh danh là "thủ phủ cá ngừ đại dương của Việt Nam". Ở nơi ấy, cá ngừ không chỉ là một loài cá quý, mà là cả một câu chuyện về những chuyến đi khơi xa, về từng lát cá đỏ au trên đĩa sashimi lạnh và về lòng kiêu hãnh của người miền biển đã gắn đời mình với đại dương.
Những hành trình dài đằng đẵng
Đầu tháng 5, những chiếc tàu câu cá ngừ nối đuôi nhau rời cảng bắt đầu cho một mùa vụ khai thác mới, mang theo hy vọng và niềm tin của ngư dân về một mùa biển bội thu.
Từ tháng 12 đến tháng 5 năm sau, biển êm, gió lặng, đó là mùa cá ngừ xuất hiện nhiều nhất và cũng là mùa của những hành trình dài đằng đẵng, có khi tới 30 ngày giữa mênh mông biển khơi.
Ngư dân chuẩn bị cho chuyến ra khơi.
Phương pháp câu vàng bằng mồi sống được áp dụng khéo léo và kiên trì. Hàng trăm dây câu được thả xuống, dưới ánh đèn cao áp, dụ cá lên gần mặt nước. Khi cá cắn câu, ngư dân phải kéo thật nhẫn nại, vì chỉ một sơ sẩy, thớ thịt cá quý giá có thể bị dập nát, không còn dùng được cho sashimi. Những con cá to hơn 100kg, dày thịt, rắn chắc, chính là phần thưởng xứng đáng cho cả hành trình gian nan.
Những con cá ngừ to hơn 100kg, dày thịt, rắn chắc.
Giữ lại vị mặn của đại dương
Ngay sau khi đánh bắt, cá được xử lý nhanh chóng trên tàu: rút máu, làm sạch, cấp đông hoặc ủ đá lạnh, vì chỉ chậm vài phút thôi, vị tươi ngọt của cá ngừ sẽ không còn nguyên vẹn. Trên những tàu cá hiện đại, cá được cấp đông sâu tới -40°C, giữ cho thịt đỏ tươi, thơm béo như vừa mới bắt lên từ biển. Từ vùng biển Phú Yên, cá ngừ đại dương sẽ được chế biến thành các món ăn đặc sắc, xuất hiện trong các nhà hàng khắp châu Á.
Các đầu bếp trình diễn chế biến cá ngừ đại dương.
Vị tinh túy từ biển
Sashimi cá ngừ - Nụ hôn đầu của đại dương
Trong một nhà hàng ven biển Tuy Hòa, tôi từng được mời nếm thử sashimi cá ngừ Phú Yên. Những lát sashimi được sắp xếp trên đĩa sứ lạnh, điểm xuyết củ cải trắng bào, vài cành tía tô tím, wasabi xanh tươi. Khi đưa miếng cá vào miệng, cảm nhận được ngay vị biển, vị ngọt dịu tan ra nơi đầu lưỡi, theo sau là chút cay nồng của mù tạt, chút mặn của nước tương, tất cả hòa quyện như một khúc nhạc thầm của đại dương - một hương vị gần như nguyên sơ, tự nhiên và đầy quyến rũ.
"Mỗi lát sashimi là một lát cắt của đại dương, là khoảnh khắc biển khơi dừng lại trong miệng thực khách" - một đầu bếp nhà hàng nói với tất cả niềm tự hào về món ăn đặc biệt của quê hương mình.
Cà ri cá ngừ nồng nàn
Rời vị thanh của sashimi, tôi lại được trải nghiệm với món cà ri cá ngừ. Miếng cá chắc nịch, thấm đều nghệ, sả, ớt, quyện cùng nước dừa béo ngậy, khoai lang bở tơi… Cà ri cá ngừ vừa có cái hồn của biển, vừa mang hơi ấm của đất. Đó là món ăn khiến ta nhớ về mái nhà đơn sơ, về mâm cơm quây quần bên nồi đất tỏa khói.
Mắt cá ngừ - Món ngon của lòng hiếu khách
Đặc biệt nhất, có lẽ là món mắt cá ngừ đại dương chưng thuốc bắc. Người Phú Yên gọi vui là "đèn pha đại dương". Món ăn này không chỉ ngon mà còn rất bổ dưỡng, giàu omega-3, tốt cho trí não, mắt và tim mạch. Nhưng với người dân nơi đây, nó còn là món dành riêng để đãi khách quý, như cách họ gửi gắm lòng hiếu khách đậm đà, mặn mà như chính biển khơi quê mình.
Mắt cá ngừ - người Phú Yên gọi vui là "đèn pha đại dương".
Niềm tự hào từ biển khơi Việt Nam
Phú Yên không chỉ có cá ngừ, mà còn có cả niềm tự hào từ cá ngừ. Năm 2022, kỷ lục "101 món ăn từ cá ngừ đại dương" được xác lập tại thành phố Tuy Hòa. Năm 2023, lễ hội "Mâm mắt cá ngừ đại dương lớn nhất Việt Nam" thu hút hàng nghìn du khách và thực khách quốc tế. Những sự kiện ấy không chỉ là con số, mà còn là minh chứng sống động cho sự thăng hoa của ẩm thực Việt Nam.
Kỷ lục "101 món ăn từ cá ngừ đại dương" được xác lập tại thành phố Tuy Hòa, tỉnh Phú Yên.
Hương vị biển cả
Từ khâu đánh bắt ngoài khơi xa, bảo quản tỉ mỉ đến chế biến đa dạng trong ẩm thực, cá ngừ đại dương đã trở thành biểu tượng cho sự trù phú và bền bỉ của ngư dân vùng duyên hải, đặc biệt tại các tỉnh Nam Trung Bộ như Phú Yên, Khánh Hòa và Bình Định. Trong những lễ hội của làng biển, cá ngừ không chỉ để thưởng thức mà còn để kết nối nghĩa tình làng xóm, để kể nhau nghe chuyện biển cả bằng hương vị.
Món ăn từ cá ngừ đại dương- khẳng định vị thế của ẩm thực Việt Nam.
Việc gìn giữ và phát triển giá trị của cá ngừ không chỉ mang lại sinh kế, mà còn góp phần khẳng định vị thế của ẩm thực Việt Nam trên bản đồ thế giới.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!