Trong bối cảnh nền kinh tế sáng tạo đang ngày càng định hình vai trò chủ đạo của văn hóa trong phát triển xã hội, việc đưa các ngành nghề truyền thống – đặc biệt là gốm Biên Hòa – vào môi trường giáo dục trở thành một trong những hướng đi bền vững và cấp thiết. Một trong những đơn vị tiên phong trong hành trình ấy chính là Trường Cao đẳng Mỹ thuật Trang trí Đồng Nai, nơi có hơn 120 năm lịch sử gắn liền với quá trình phát triển của mỹ thuật ứng dụng Việt Nam. Điểm đặc biệt trong chiến lược đào tạo của trường là không tách biệt gốm khỏi đời sống hiện đại.
Nhà trường đã khuyến khích sinh viên xây dựng các dự án khởi nghiệp với gốm, từ quà tặng lưu niệm, thiết kế nội thất đến mô hình du lịch làng nghề. Một số nhóm sinh viên đã bước đầu liên kết với các xưởng gốm Biên Hòa, sản xuất những dòng sản phẩm mang dấu ấn cá nhân nhưng vẫn giữ chất hồn cổ truyền. Đây là minh chứng rõ ràng cho việc nghề truyền thống hoàn toàn có thể thích ứng và phát triển trong thời đại mới nếu có sự đồng hành của giáo dục, của truyền thông và chính các bạn trẻ.
Từ lớp học đến làng nghề: Gốm sống lại giữa lòng thế hệ trẻ
Thay vì chỉ giới hạn trong khung chương trình kỹ thuật tạo hình hay thủ công mỹ nghệ, thời gian gần đây, trường đã chủ động tổ chức nhiều chuyến đi thực địa đến các làng gốm Biên Hòa, lớp học ngoại khóa, chuyên đề về gốm cổ, ứng dụng gốm trong không gian đương đại. Qua đó, sinh viên không chỉ tiếp cận kỹ thuật nặn, đổ khuôn, tráng men… mà còn học cách hiểu một nền văn hóa được hun đúc từ đất – nước – lửa, từ lịch sử và tâm hồn người Việt.
Không gian lớp học giờ đây trở thành nơi đối thoại giữa truyền thống và sáng tạo. Gốm không còn là di tích của quá khứ mà đang trở thành chất liệu của tương lai – chất liệu để kể chuyện, thiết kế, sáng tạo sản phẩm và xây dựng thương hiệu văn hóa.
Sinh viên thời đại số và mối quan tâm tới giá trị bản địa, gắn gốm với kinh tế sáng tạo và công nghiệp văn hóa
Chia sẻ trong một buổi thực hành gốm tại xưởng, em Nguyễn Thúy Anh – sinh viên năm hai chuyên ngành Thiết kế mỹ thuật ứng dụng – bày tỏ góc nhìn sâu sắc của thế hệ trẻ: "Chúng em sinh ra và lớn lên trong thời đại công nghệ, nhưng điều đó không có nghĩa là quay lưng với truyền thống. Ngược lại, càng sống giữa nhịp hiện đại, em càng thấy cần hiểu rõ những gì thuộc về cội rễ. Gốm không chỉ là vật dụng, mà là nghệ thuật, là lịch sử. Khi được học về gốm, em không chỉ học nghề, mà học cả văn hóa của chính quê hương mình".
Chính sự tỉnh thức đó đã khiến những buổi học về gốm trở nên đặc biệt – không còn là tiết học kỹ năng đơn thuần, mà là hành trình khơi dậy bản sắc văn hóa dân tộc trong tâm thức người trẻ.
Giữ nghề, giữ hồn và gieo mầm văn hóa
Kết nối giữa truyền thống và thế hệ tương lai không chỉ là khẩu hiệu mà đã trở thành phương châm đào tạo tại ngôi trường hơn 120 năm tuổi này. Tiến sĩ Trương Đức Cường – Hiệu trưởng Trường Cao đẳng Mỹ thuật Trang trí Đồng Nai – khẳng định: "Hơn một thế kỷ trôi qua, nhà trường đã khắc ghi những dấu son thành công trong sự nghiệp đào tạo nhiều thế hệ nghệ nhân giỏi tay nghề, có tri thức về văn hóa thẩm mỹ. Từ thủ công lành nghề đến các nghệ sĩ, họa sĩ, nhà thiết kế – tất cả đều bắt đầu từ sự thấu hiểu văn hóa dân tộc, đặc biệt là các ngành nghề truyền thống như gốm Biên Hòa".
Với những hoạt động cụ thể, giàu tính kết nối cộng đồng và chiều sâu văn hóa, ngôi trường của Đồng Nai đang tái định nghĩa vai trò của giáo dục nghệ thuật trong thời đại số: không chỉ đào tạo kỹ năng mà còn gieo mầm cho một thế hệ sống có ý thức văn hóa, có trách nhiệm với di sản dân tộc.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!