Chàng trai dân tộc Mông gần 10 năm trồng triệu cây xanh

Anh Sùng A Cải, sinh ra và lớn lên ở mảnh đất Suối Bu, huyện Văn Chấn, tỉnh Yên Bái đã sáng lập dự án "Ước mơ triệu cây xanh" với mục tiêu thúc đẩy việc trồng cây xanh, bảo vệ môi trường, phát triển sinh kế cho người dân và giáo dục thanh thiếu niên. Gần 10 năm qua, dự án đã góp phần tạo ra những thay đổi tích cực trong nhiều khu vực đồi núi trọc và đất dốc, khiến chúng dần dần được phủ xanh; cuộc sống của người dân cũng dần được cải thiện…

Năm 2006, tôi học lớp 6, nhà tôi rất gần trường nhưng tôi không học ở đó mà lại thi vào nội trú huyện cách nhà hơn 10km bởi tôi nghe bạn tôi kể khi học ở đó mà mình ốm thì được ăn cháo có thịt. Trường nội trú ở huyện, thời đó nhà tôi chưa có xe máy để đi, khoảng 2-3 tháng tôi mới về nhà, mỗi lần từ nhà đến trường tôi phải đi bộ, đi xe khách hoặc đi nhờ xe. Quãng đường tôi đi năm ấy có những đoạn là dân cư, nhưng có nhiều đoạn là những dải cây rừng, mát mẻ và xanh lắm. Hôm nào được đi về nhà hay trở lại trường tôi đều rất thích cái cảm giác được đi trên đường ngắm cây.

Và cùng năm tôi học lớp 6 ấy, một trận lũ quét đã cướp đi gần như tất cả những gì gia đình tôi có. Hình ảnh những mảnh ruộng trơ trụi, chìm trong nước, ngôi nhà nhỏ tan hoang khiến tôi đau xót tột cùng. Trận lũ năm đó, khiến gia đình tôi và nhiều gia đình khác trong bản rơi vào tình trạng thiếu ăn trầm trọng, nhiều nhà đi vay mượn khắp nơi. Bố tôi cũng quyết định bán con chó duy nhất trong gia đình để có tiền mua gạo cho gia đình và gia đình tôi mất 2 năm mới khắc phục được những mảnh ruộng để tiếp tục canh tác. Lúc đó, tôi chỉ là một cậu bé lớp 6, tôi cũng chẳng biết rõ vì sao lũ quét lại có và để lại hậu quả kinh hoàng như vậy. Nhưng qua lời giải thích sơ qua của những người lớn tuổi tôi biết một trong những nguyên nhân gây ra đó là rừng đầu nguồn bị chặt phá.

Từ lúc đó, tôi đã ấp ủ việc trồng rừng và trồng thật nhiều cây để bảo vệ bản, làng. Bản thân tôi không muốn việc đó xảy ra một lần nữa. Đã nhiều lần, tôi có nói chuyện với bố và anh trai tôi về việc trồng cây, chuyển đổi diện tích đất nương trồng thêm nhiều cây nhưng với lời nói của một cậu bé đang học cấp 2 thì không có sức nặng.

Khi học tập ở trường Đại học, học chuyên sâu hơn về các vấn đề tự nhiên, xã hội và môi trường. Đặc biệt là học về biến đổi khí hậu, tôi càng nhận thấy việc trồng cây thật sự cần thiết nhưng tôi chỉ là một sinh viên nghèo, còn lo đủ thứ để trang trải cuộc sống ở nơi Hà Thành.

Năm 2017, đánh dấu rất nhiều sự kiện lớn của cuộc đời tôi. Tôi tốt nghiệp đại học, lấy vợ. Cuối năm ấy, bố tôi mất. Một tháng sau ngày bố mất, thì vợ tôi phát hiện có em bé.

Tôi vui nhưng tôi cũng lo lắng. Tôi thấm cái cảnh "cơm áo, gạo tiền" mà những bạn cùng lứa với tôi đã thấm 5-6 năm trước. Nhưng tôi cũng quyết định thực hiện dự án "Ước mơ triệu cây xanh" mà bản thân đã ấp ủ từ rất lâu.

Khi tôi tìm hiểu về việc mua giống cây, một danh sách các loại cây khác nhau, con số khi ấy chỉ là hơn 1200 cây tương đương số tiền hơn 15 triệu, nhưng lúc đó là cả 3 tháng lương của tôi. Tôi đưa cho vợ xem thì vợ tôi đã khóc, vì số tiền quá lớn và biết lấy ở đâu ra để thực hiện. Vì vậy, sau nhiều đêm suy nghĩ thì tôi đã giảm số cây còn 1000 cây và lấy toàn bộ "quỹ đen" số tiền bản thân tôi tiết kiệm được khi nhận một số học bổng trong quá trình học tập, tiền thưởng khi tôi thi học sinh giỏi để mua cây.

Giống cây đã mua được, tôi tính đến chuyện trồng cây sao cho tốt, sống nhiều. Tôi thuyết phục gia đình và anh chị em trong nhà trồng trước, mẹ tôi thì không biết tiếng phổ thông nên cũng rất khó việc giải thích vai trò và ý nghĩa của việc trồng rừng cho mẹ hiểu. Tôi chỉ bảo mẹ: Có rừng thì sẽ bớt thiên tai và có nước uống. Còn các anh chị tôi thì rất ủng hộ việc làm của tôi, vậy là năm đó chúng tôi đã cùng nhau trồng 1000 cây đầu tiên.

Từ năm 2017 - 2019, tôi và người dân cũng chưa trồng nhiều, tôi mới tăng được con số 1000 thành 10 nghìn cây. Đến cuối năm 2019, tôi có chia sẻ với một người chị phụ trách Quỹ học bổng khi học đại học tôi nhận được về câu chuyện trồng cây, như một cơ duyên chị ấy lại rất thích cây và động viên tôi truyền thông và xin hỗ trợ từ cộng đồng để có nhiều kinh phí hơn mua cây giống. Có sự hỗ trợ truyền thông, năm đó tôi và người dân trồng được hơn 30 nghìn cây.

Sau năm 2019, dịch COVID-19 xảy ra, tình hình kinh tế khó khăn nên việc vận động đóng góp từ cộng đồng của tôi cũng hạn chế nhưng do số lao động địa phương đi làm ở các thành phố, khu công nghiệp lại trở về quê nên mọi người đã tham gia trồng nhiều cây hơn. Từ 1000 cây ban đầu, ước mơ của tôi đã chạm mốc hơn 200 nghìn cây được trồng.

Đến năm 2022, tôi tiếp tục truyền thông và được nhiều trường học, doanh nghiệp hỗ trợ. Cây xanh không chỉ được trồng ở quê tôi nữa mà lan rộng sang các tỉnh khác như Lai Châu, Điện Biên, Hòa Bình,… Vậy nên số cây trồng cũng ngày càng tăng lên, trong suốt gần 10 năm qua, dự án cùng người dân đã trồng được hơn 1 triệu cây xanh. Giờ đây, tôi tự hào chia sẻ rằng ước mơ của tôi đã phần nào trở thành hiện thực. Tôi cảm thấy vô cùng hạnh phúc và biết ơn.

Điều tôi bất ngờ nhất là tư duy của những xung quanh đã thay đổi. Dù không trao đổi nhiều nhưng họ khá hiểu ý tưởng tôi rằng phải trồng nhiều loại cây trên một diện tích để có thể khai thác theo tầng tán. Giờ một số gia đình đã có thể mua được tủ lạnh, xe máy từ thu nhập ấy, khiến tôi cảm thấy rất mừng. Đặc biệt, tư duy của họ còn thay đổi từ việc giáo dục. Cuộc sống thay đổi, kinh tế thay đổi và tư duy của họ cũng thay đổi. Điều ấy là quan trọng nhất, bởi bố mẹ thay đổi thì con cái của họ sẽ là những người hưởng lợi, được đi học xa hơn, được đầu tư về giáo dục hơn.

Là một người dân tộc thiểu số, quê hương tại một xã nghèo nên việc có một tấm bằng đại học khiến tôi vui, tự hào, hãnh diện lắm. Nhưng tôi vẫn cảm thấy "xấu hổ" vì mình chưa đóng góp được gì cho quê hương tôi. Khi còn đi học Đại học, các bạn cùng khoa biết đến hoàn cảnh của tôi, nên đã góp sức, gom quà để tôi thực hiện các chuyến thiện nguyện tại quê mình, nhưng bản thân tôi nhận ra, những chuyến thiện nguyện đó chỉ trao cho người dân và các em nhỏ niềm vui tức thời. Không giải quyết tận gốc của cái nghèo, cái khó.

Khi nghĩ về quê mình, tôi vẫn luôn nhớ tới lời Thầy giáo Nguyễn Văn Minh, nguyên hiệu trưởng Trường Đại học Sư phạm Hà Nội chia sẻ trong năm học đại học đầu tiên của tôi "Trách nhiệm của người trí thức là phụng sự và cống hiến. Ở các bạn cần nhất là tầm tư duy và giải pháp thực hiện". Điều tôi muốn không chỉ dừng lại ở 1 triệu cây xanh, tôi muốn trong bản làng của tôi sẽ có nhiều hơn một A Cải học chuyên nghiệp, nhiều hơn những cặp vợ chồng kết hôn đủ tuổi. Tôi tin rằng tôi đã tư duy đúng khi thực hiện Ước mơ triệu cây xanh. Bởi ngoài việc trồng cây, tôi đã thực hiện việc liên kết với các trường, doanh nghiệp làm thư viện trường học, tổ chức định hướng nghề, tìm kiếm học bổng hỗ trợ các em học tập, làm nông trại rau màu vụ đông,…

Tôi muốn có thể tạo ra một di sản để lại cho thế hệ trẻ. Tôi hiểu mình không thể lại nơi này mãi nên dự án sẽ không dừng ở đây, nó sẽ có thêm những bạn trẻ khác để tiếp tục hành trình này của tôi.

Tôi cũng mong trong tương lai mình có thể phát triển một mô hình ngôi làng hạnh phúc. Ở đó, mọi người sống hài hòa với tự nhiên, khai thác tự nhiên vừa đủ và phát triển sinh kế từ tán rừng. Lúc đó, chúng ta sẽ trân trọng rừng, nơi nuôi nấng chúng ta, con cái của chúng ta.

Tôi đặt mục tiêu mỗi ngày trồng một cây, 365 ngày là 365 cây. Mọi người cùng nhau làm thì mới tạo ra một hệ sinh thái phát triển, một tương lai có màu xanh. Tôi đã nói với con rằng ước mơ của bố là 1 triệu cây xanh và bố đã làm được điều ấy. Nhưng để có 1 triệu ha cây xanh cho Việt Nam sẽ cần tới hàng trăm năm. Điều ấy bố không làm được thì con sẽ giúp bố.

* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!