Trong sự phát triển không ngừng của khoa học công nghệ, trí tuệ nhân tạo (AI) đã vượt xa những thuật toán khô khan để trở thành một nhân tố mới len lỏi vào mọi ngóc ngách của đời sống. Nhưng giữa cơn lốc đổi mới ấy, một câu hỏi được đặt ra là: AI có thật sự đang phục vụ con người hay vẫn chỉ là cuộc chơi của những tập đoàn công nghệ lớn?
Là chuyên gia đào tạo, cố vấn chiến lược trong lĩnh vực trí tuệ nhân tạo ứng dụng vào kinh doanh và phát triển con người, anh Trần Khánh Tư lựa chọn hành trình đưa công nghệ trí tuệ nhân tạo từ một khái niệm hàn lâm trở thành ngôn ngữ sống, một "cộng sự chiến lược" có thể giúp Việt Nam bước vào thời đại mới một cách bản lĩnh và chủ động.
Anh Trần Khánh Tư là chuyên gia đào tạo, cố vấn chiến lược trong lĩnh vực trí tuệ nhân tạo ứng dụng vào kinh doanh và phát triển con người
Xin chào anh Khánh Tư, hiện nay, trí tuệ nhân tạo đang trở thành xu hướng công nghệ mới trên toàn cầu và dần len lỏi vào từng lĩnh vực trong cuộc sống. Theo anh, những lĩnh vực nào đang áp dụng AI hiệu quả nhất trong thực tế tại Việt Nam và trên thế giới?
Chúng ta đang sống trong một thời đại mà công nghệ không còn là thứ bên ngoài con người, nó đã dần trở thành một phần mở rộng của trí tuệ. AI không phải là sản phẩm của riêng giới công nghệ mà là một nền tảng nhận thức mới, đang âm thầm tái định nghĩa lại cách loài người học, làm, sống và ra quyết định. Nếu điện là năng lượng của thế kỷ 20 thì AI chính là "nguồn nhiên liệu nhận thức" của thế kỷ 21. Tuy nhiên, không phải lĩnh vực nào có AI cũng thật sự dùng AI hiệu quả. Vấn đề nằm ở chỗ AI có được đặt đúng vị trí chiến lược trong mô hình vận hành không?
Nếu điện là năng lượng của thế kỷ 20 thì AI chính là “nguồn nhiên liệu nhận thức” của thế kỷ 21
Trên thế giới, những lĩnh vực đang ứng dụng AI hiệu quả nhất là y tế (chẩn đoán hình ảnh, dự báo bệnh), tài chính (phân tích rủi ro, giao dịch thuật toán), giáo dục (cá nhân hóa quá trình học) và sản xuất (robot, bảo trì chủ động). Tại Việt Nam, tôi nhận thấy AI đang phát huy tác dụng rõ rệt trong truyền thông số, ngân hàng và đặc biệt là giáo dục. Những tổ chức biết đặt AI vào trung tâm đổi mới như một "đồng đội trí tuệ", sẽ đi trước thị trường ít nhất 5 năm. Không phải ngành nào cũng thành công với AI mà là ai có tư duy chiến lược để sử dụng nó đúng bản chất.
Anh có thể chia sẻ một hoặc vài dự án về AI mà anh đã tổ chức? Điểm nổi bật và khó khăn của dự án đó là gì?
Trong thời đại công nghệ hiện nay, người ta thường nhắc đến AI như một điều gì đó "cao siêu" và "hàn lâm". Nhưng với tôi, AI chỉ thực sự có giá trị khi nó giúp được người bình thường sống dễ hơn, làm chủ được cuộc đời họ tốt hơn. Đó là lý do vì sao tôi không triển khai AI bằng slide PowerPoint mà tôi "thực chiến" bằng cách đưa nó về với người dân, những người chưa từng nghĩ họ có thể dùng AI.
Một trong những dự án tôi tâm đắc nhất là "Phổ cập AI cho toàn dân" theo tinh thần Nghị quyết 57 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia. Chúng tôi tổ chức các lớp học, không giới hạn trình độ người tham gia - từ cô giáo tiểu học đến chủ quán tạp hóa, ai cũng có thể học cách đặt câu lệnh giao tiếp với AI để giải quyết vấn đề thực tế.
Anh Trần Khánh Tư không triển khai AI bằng slide PowerPoint mà tôi "thực chiến" bằng cách đưa nó về với người dân - những người chưa từng nghĩ họ có thể dùng AI
Trong quá trình triển khai AI vào doanh nghiệp, theo anh, đâu là rào cản lớn nhất mà các tổ chức thường gặp phải?
Khi nói đến AI, người ta thường nghĩ rào cản nằm ở công nghệ, tài chính hay nhân lực. Nhưng trên thực tế, công nghệ không bao giờ là rào cản. Chính nhận thức và tư duy lãnh đạo mới là "nút thắt cổ chai" trong hầu hết các dự án AI. Nhiều tổ chức mua phần mềm về rồi "để đó", không phải vì AI kém mà vì người vận hành không hiểu rõ AI có thể giúp gì, ở khâu nào và mang lại lợi thế gì trong mô hình kinh doanh.
Theo tôi, rào cản lớn nhất khi triển khai AI trong doanh nghiệp nằm ở tư duy chiến lược. Khi lãnh đạo chưa hiểu rõ bản chất AI là gì, họ dễ coi nó như "công cụ phụ trợ" thay vì "nền tảng kiến tạo giá trị mới". Nhiều đơn vị triển khai AI nhưng không tích hợp vào dòng chảy hoạt động cốt lõi nên dự án sớm thất bại. Chỉ khi người đứng đầu nhìn AI như một "cộng sự chiến lược", chấp nhận thay đổi quy trình, tái cấu trúc nhân sự và tư duy lại cách vận hành thì AI mới có cơ hội phát huy đúng vai trò trong doanh nghiệp.
Theo anh, AI hiện có đang được ứng dụng như thế nào trong việc ra quyết định chiến lược cho doanh nghiệp?
Hiện nay, ra quyết định không còn là việc của "cảm tính kinh nghiệm" mà phải dựa trên hệ thống dữ liệu sâu, rộng và đa chiều. Một doanh nghiệp nếu chỉ dựa vào linh cảm thì có thể đúng 1 - 2 lần nhưng sẽ sai ở lần thứ 3. AI mang lại cho chúng ta một lợi thế đặc biệt: nó không thiên vị, không mệt mỏi và không bỏ sót biến số. Tuy nhiên, điều này không có nghĩa AI thay thế con người, mà AI giúp con người nhìn thấy điều họ thường bỏ lỡ trong lúc ra quyết định.
AI đang đóng vai trò là "nhà tư vấn dữ liệu" trong các quyết định chiến lược. Nó phân tích hành vi khách hàng, dự đoán xu hướng tiêu dùng, tối ưu hóa nguồn lực và mô phỏng kịch bản kinh doanh.
Hiện tại, anh có thể cho biết, mô hình AI nào đang được sử dụng phổ biến trong thực chiến?
Có một điều thú vị là, trong khi nhiều người mải mê chạy theo mô hình AI mới nhất, tôi luôn nhắc học viên rằng: giá trị không nằm ở mô hình, mà nằm ở cách ta vận hành tư duy của chính mình qua công cụ đó. Một cây đàn đắt tiền không làm nên nghệ sĩ giỏi, điều làm nên khác biệt là "tay người chơi". Tuy nhiên, cũng cần nhìn nhận rằng, một số mô hình AI hiện nay đã tạo được ưu thế đáng kể trong thực tế nhờ tính ổn định, dễ ứng dụng và khả năng tùy biến cao.
Hiện tại, GPT của OpenAI đang là mô hình phổ biến nhất vì tính linh hoạt, khả năng hiểu ngôn ngữ tốt và dễ tích hợp vào các ngành nghề. Bên cạnh đó, Gemini của Google hay Claude của Anthropic và Copilot của Microsoft cũng có những lợi thế riêng, đặc biệt khi triển khai trong hệ sinh thái đóng. Tuy nhiên, tôi luôn nhấn mạnh: quan trọng không phải là bạn dùng mô hình nào, mà là bạn dùng nó với mục đích gì, theo cấu trúc tư duy nào. Một người biết cách "đối thoại chiến lược" với AI sẽ luôn khai thác được giá trị vượt trội, bất kể mô hình sử dụng là gì.
Anh đánh giá thế nào về sự khác biệt giữa mô hình AI nghiên cứu (trong phòng lab) và mô hình AI triển khai thực tế? Có khoảng cách lớn giữa hai mô hình này không?
Nhiều người ngộ nhận rằng nếu một mô hình AI hoạt động tốt trong phòng thí nghiệm thì đưa ra thực tế chắc chắn hiệu quả. Nhưng thực tế cho thấy, AI nghiên cứu chỉ là "bản nhạc mẫu" trong điều kiện lý tưởng, còn AI thực tế là phải "biểu diễn" trên một sân khấu phức tạp, ồn ào và luôn thay đổi. Một mô hình có thể đạt độ chính xác 99% trong phòng lab nhưng khi triển khai lại chỉ còn 60% vì không thích nghi được với môi trường, dữ liệu thiếu chuẩn hoặc hành vi người dùng bất định.
Sự khác biệt giữa AI nghiên cứu và AI thực tế là rất lớn. AI nghiên cứu thường được huấn luyện trên dữ liệu sạch, điều kiện tối ưu và không có yếu tố bất thường. Ngược lại, AI triển khai phải "sống" trong môi trường có nhiều biến động, sai số và yếu tố ngẫu nhiên. Do đó, để ứng dụng hiệu quả, không chỉ cần kỹ sư giỏi mà còn cần người có tư duy linh hoạt, hiểu thị trường, hiểu người dùng và biết điều chỉnh AI liên tục theo phản hồi thực tế. Khoảng cách này chỉ được rút ngắn khi có sự phối hợp giữa kỹ thuật và kinh nghiệm vận hành thật.
Theo anh, vấn đề về đạo đức và quản trị AI đang được quan tâm ra sao trong các dự án thực tế? Làm sao để kiểm soát AI tránh gây rủi ro
AI không có đạo đức, chỉ con người mới có. Nếu ta giao toàn quyền cho AI mà không đặt giới hạn, không kiểm soát đầu ra, thì chẳng khác nào đưa dao sắc cho một người chưa từng học cách sử dụng. Trong các dự án AI thực tế, vấn đề không chỉ là tính hiệu quả, mà còn là việc giữ cho công nghệ không vượt khỏi ranh giới giá trị nhân văn. Việc kiểm soát AI không chỉ là vấn đề kỹ thuật mà là vấn đề triết lý sống và trách nhiệm xã hội.
Rào cản lớn nhất khi triển khai AI trong doanh nghiệp không nằm ở kỹ thuật mà nằm ở tư duy chiến lược
Các dự án AI thực tế hiện nay đã bắt đầu quan tâm sâu hơn đến đạo đức và quản trị, đặc biệt trong các lĩnh vực như giáo dục, y tế và truyền thông. Bản thân tôi, khi xây dựng trợ lý AI, luôn tích hợp các nguyên tắc: kiểm soát dữ liệu cá nhân, có lớp lọc nội dung đầu ra và có người thật giám sát trong những tình huống quan trọng. AI không được phép tự đưa ra quyết định liên quan đến sinh mạng, pháp lý hay nhân phẩm. Muốn AI phát triển bền vững thì con người phải đủ tỉnh táo để đặt giới hạn và dẫn dắt nó đi đúng hướng.
Trong 2 - 3 năm tới, xu hướng nào về AI sẽ có ảnh hưởng mạnh nhất đến doanh nghiệp và xã hội?
Trong vài năm tới, AI sẽ không chỉ là công nghệ, mà trở thành một phần trong cách con người sống, học và phát triển bản thân. Thời kỳ mà mỗi người có một "trợ lý ảo cá nhân hóa" đang đến gần. Những doanh nghiệp nào không kịp thích nghi sẽ bị tụt lại không phải vì công nghệ yếu, mà vì không thay đổi tư duy đủ nhanh. AI không còn là xu hướng, nó là cấu trúc nền của thời đại mới.
Tôi cho rằng, có 3 xu hướng AI sẽ có ảnh hưởng mạnh nhất đến doanh nghiệp trong những năm tới. Thứ nhất, AI cá nhân hóa - mỗi người có một trợ lý số đồng hành, giúp tăng hiệu suất học tập, công việc và cuộc sống. Thứ hai, AI tự động hóa tư duy - không chỉ làm thay tay chân mà còn hỗ trợ ra quyết định và sáng tạo. Thứ ba, AI đạo lý - những hệ thống có kiểm duyệt, phân biệt đúng sai, giúp doanh nghiệp không chỉ phát triển về lợi nhuận mà còn giữ được niềm tin xã hội. Những đơn vị đi trước trong 3 hướng này sẽ trở thành người dẫn đường cho kỷ nguyên mới.
Anh có cho rằng sự phát triển của AI có nguy cơ thay thế hàng loạt công việc không? Có giải pháp nào để thích ứng và giữ cân bằng thị trường lao động?
Bất kỳ cuộc cách mạng công nghệ nào trong lịch sử cũng đều dẫn đến sự dịch chuyển lao động. Nhưng thay vì lo sợ, ta cần học cách chuyển hóa. AI không cướp đi công việc, nó chỉ cướp đi vai trò của những người không chịu học cách hợp tác với nó. Vấn đề không nằm ở AI mà nằm ở tốc độ học tập của con người trước sự thay đổi.
AI chắc chắn sẽ thay thế những công việc mang tính lặp lại, quy trình đơn giản hoặc không cần tư duy sáng tạo. Tuy nhiên, nó cũng tạo ra hàng triệu việc làm mới - trong các lĩnh vực quản lý dữ liệu, huấn luyện mô hình, giám sát đạo đức, sáng tạo nội dung… Giải pháp là thúc đẩy đào tạo lại kỹ năng, đặc biệt là khả năng tương tác và phối hợp với AI. Chính phủ, doanh nghiệp và cá nhân cần đồng hành để tạo ra một hệ sinh thái học tập suốt đời, nơi con người không bị thay thế mà được nâng cấp để cùng tồn tại với AI một cách bình đẳng và bền vững.
Lời khuyên của anh dành cho các cá nhân hoặc doanh nghiệp mới bắt đầu tiếp cận AI là gì? Họ nên bắt đầu từ đâu để tránh "lý thuyết suông"?
Tiếp cận AI không khó, cái khó là thay đổi cách nhìn nhận. Nếu coi AI là một người bạn đồng hành, bạn sẽ hiểu rằng: muốn giỏi AI, bạn phải đối thoại với nó mỗi ngày. Càng hỏi đúng, bạn càng giỏi hơn. Còn nếu chỉ đọc mà không dùng thì AI mãi là tri thức nằm ngoài cuộc sống.
Lời khuyên của tôi là: đừng bắt đầu bằng công cụ, hãy bắt đầu bằng câu hỏi. “Tôi muốn AI giúp gì?”, “Tôi đang gặp vấn đề nào trong công việc?”, “Nếu AI trả lời sai, tôi có sẵn sàng điều chỉnh không?”. Từ đó, học cách đặt câu lệnh, kiểm tra đầu ra và cải tiến liên tục.
Với doanh nghiệp, hãy bắt đầu từ những khâu đơn giản, rõ ràng và có thể đo lường. Với cá nhân, hãy chọn một kỹ năng bạn muốn cải thiện như viết, thuyết trình, học tập, rồi dùng AI để luyện tập mỗi ngày. Đó là cách tiếp cận thiết thực, không lý thuyết suông và đầy hiệu quả.
Xin cảm ơn anh!
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!